Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

Rok 1871

(…) Ziemia w stronach tych mniej jak średnia, nieszczególne rolnikom przynosi plony i nie zawsze trudy i nakłady pokrywa. Za to począwszy od Myszkowa aĹź do samej granicy austriackiej, w głębi jej kryją się skarby, przez Opatrzność obficie tu zgromadzone. Są tam bowiem bogate pokłady węgla i rudy Ĺźelaznej, galmanu, ołowiu, glinki ogniotrwałej a nawet i srebra. Lecz te po większej części, z rąk prywatnych wraz z dobrami, przeszły w posiadanie Niemców; i ci z nich za pomocą, swych kapitałów zyski znaczne ciągną i za granicę wyprowadzają. Z dóbr tego rodzaju przeszły w posiadanie obce: Poręba Mrzygłodzka hr. Jana Szaffgotsch, Rudniki, Malinowice i Dobieszowice księcia Hugona Hohenlohe, Sielce i StrzyĹźowice hr. Jana Renard, zaś Bolesław, Gzichów, Zagórze najbogatsze w galman, węgle i inne minerały, oraz kilka innych dóbr nabył na własność Gustaw de Kramsta właściciel największych fabryk płóciennych we Freybergu na Śląsku (…). Szkoda tylko, Ĺźe owoce i korzyści stąd przemysłowe nie pozostają w tutejszym kraju.
Gazeta Kielecka 12(24)09.1871 r.

Rok 1872

Fabryka Pieców Kaflowych, zawiadamia Szanowną Publiczność, iĹź w Osadzie Siewierz, blisko kolei stacji Zawiercie, fabryka na teraz posiada znaczny zapas gotowych pieców, w róĹźnym gatunku, z najnowszych form zagranicznych, za dobrocią których ręczy i sprzedaje po cenach przystępnych; słowem wszelkie obstalunki z akuratnością uskutecznia. Obok fabryki w kamienicy o piętrze z balkonem przy kościele będzie mieszkanie na dole lub piętrze od Świętego Michała, składające się z kuchni, spiĹźarni, pokoju jadalnego, pokoju sypialnego, saloniku z pawilonem, 2 piwnice, drwalnia, góra itd. za rs. 90; w tym miejscu kosztuje sążeń drzewa rs. 3, węgli kamiennych korzec kop. 35 z przywozem,
Goniec Warszawski 21.08(2.09) 1872 r.

Rok 1875

Z Pilicy. W Pilicy mieliśmy tu niedawno rabina z Biały, dla przyjęcia którego zjechało się tu tysiące, wyraĹşnie tysiące Ĺźydów, najróĹźnorodniejszego stroju, wieku i płci, o ile to zbiegowisko chwilowego hałasu narobiło, o tyle znów przeciągające kompanie pielgrzymów  do Częstochowy, jak nigdy tak tego roku, cicho się przesunęły, i nie dziw, bo tu judaizm górą – gdzie się obrócisz, wszędy słychać śpiewy i krzyki chasydów, od rana budzi nawoływacz nosowym śpiewem do boĹźnicy i stukiem młotka, po ulicach wiszą sznury, druty i kopce nieczystości zaraĹźających powietrze. Opowiadano mi, iĹź rabin znalazł nawet i między naszymi kobietami zwolenniczki, pragnące za pośrednictwem jego mądrości talmudycznej pozyskać błogosławieństwo małżeńskie. Z resztą tu cicho, a ludno, ludno tak, Ĺźe gdyby kto szukał latarką, toby ani jednego mieszkania nie znalazł wolnego. Tego roku zaledwie jedną kamieniczkę wybudowano i tej nie dokończono; w ogóle wiele tu domów tak rozpoczętych stoi pustkami, nie chcą ich kończyć pod obawą zajęcia na kwatery. Pan Braus dotychczasowy dyrektor fabryki kortów C.A. Moesa w Sławniowie pod Pilicą, zakłada pod własną firmą wraz ze spółką nową fabrykę kortów w Zawierciu, gdzie juĹź istnieje fabryka wyrobów bawełnianych na znaczną skalę prowadzona. Fabryka ta nowo mająca powstać, liczy juĹź dziś oprócz machin, jakie Prusy na wypłatę dają, 100.000 rs. własnego kapitału
Gazeta Kielecka 14(26)09.1875 r.

Rok 1884
   
Z Pilicy piszą do „Gazety Świątecznej”. Mamy w Pilicy dwóch lekarzy, ale juĹź zbyt wiekowych, jeden z nich ma 65, drugi 82 lata. Za to jest tu aĹź 13 felczerów! A Ĺźe nad felczerami nie ma Ĺźadnej kontroli, więc kaĹźdy z nich leczy jak mu się podoba. ToteĹź puszczają krew kaĹźdemu chłopu, który po radę do nich przejdzie, a bańki cięte i pijawki są w takim uĹźyciu, Ĺźe podczas kaĹźdego jarmarku krew ludzką wylewają garncami do rynsztoków. Kilka razy z tego powodu były nagłe wypadki śmierci, ale dotąd wszelkie naduĹźycia uchodzą im, bo nikt nie chce ich zaskarĹźyć do sądu. Byłaby rada na to – oto trzeba aby jaki młody i energiczny lekarz chciał tu zamieszkać, a stałej pensji miałby tu około sześćset rubli rocznie oraz mieszkanie, ale oni podobno wolą siedzieć w Warszawie i klepać biedę, jak wyjeĹźdĹźać do innych miast. Niedawno w tutejszym sądzie były dwie sprawy, zasługujące na zaznaczenie, gdyĹź podobne im często zdarzają się i wiele osób z tego powodu nie raz ucierpi. Felczer P. przed rokiem poĹźyczył pewnemu Ĺźydowi 180 rb. DłuĹźnik umie pisać tylko po Ĺźydowsku. Przy wydawaniu rewersu ktoś napisał jego nazwisko ołówkiem, a on  po ołówku podpisał się atramentem. Ale gdy nie chciał płacić pozwano go do sądu – a on w sądzie powiedział, Ĺźe pisać nie umie, i Ĺźe pieniędzy nie brał, i Ĺźe o niczym nie wie. Sprawa ma przejść do sędziego śledczego. Druga sprawa jest do tej trochę podobna. Ĺťyd poĹźyczył na jarmarku od chłopa 150 rb., a Ĺźe Ĺťyd umiał pisać więc poszli do burmistrza! Tam za dłuĹźnika podpisał świadek, a burmistrz podpis poświadczył. I tutaj dłuĹźnik nie chciał zapłacić. Gdy go pozwano do sądu tłumaczył się, Ĺźe pisać nie umie, więc rewers ów nie jest od niego, Ĺźe poĹźyczał pieniądze, ale je oddał, a o rewersie Ĺźadnym nie chce wiedzieć, bo pisać i czytać nie umie, więc jakimĹźe sposobem moĹźe być waĹźny jakiś rewers bez podpisu jego? Sąd uwolnił Ĺťyda od zapłacenia długu. Ciekawe jak taki wyrok mógł wydać, bo przecie burmistrz i świadek wiedzieli czego się trzymać. 
Gazeta Kielecka 26.08(7.09)1884 r.

Zakupienie plantacji. Firma Ginsberg w Zawierciu zakupiła plantację bawełny w Bucharze i wysłała tam dwu swoich agentów.
Tydzień, Piotrków 10(22)09.1889 r.

Rok 1890

Przeniesienie ksiąg  hipotecznych. Z powodu zaliczenia  gminy Kromołów w powiecie olkuskim guberni kieleckiej, do powiatu będzińskiego guberni piotrkowskiej, przeniesione zostają z archiwum hipotecznego sądu okręgowego w Kielcach do archiwum hipotecznego sądu okręgowego w Piotrkowie, księgi hipoteczne siedemnastu posiadłości połoĹźone w gminie Kromołów, a mianowicie Bzów, Dąbrówka i Ĺťarki, Wojciechówka, Blanowice i Piecki, Kromołów, Zawiercie Kromołowskie, przędzalnia w Zawierciu, dom Goldberga w Zawierciu, tartak w Zawierciu, Natanów huta szkła w Zawierciu, nieruchomość Herzberga w Zawierciu, nieruchomość Turnera w Zawierciu, dom Katza tamĹźe, osada Borkowskiego w Zawierciu, SkarĹźyce i Morsko. Księgi te przeniesione będą między d. 13 a 27 paĹşdziernika.
Tydzień, Piotrków 20.08(7.09)1890 r.

Rok 1891

Świeżo otwarto kasy oszczędności przy urzędach pocztowych w Zawierciu i Koniecpolu.
Gazeta Kielecka 9.09(28.08)1891 r.

W majątku księcia Hohenlohe „Rudniki”, połoĹźonym pomiędzy stacjami kolei Warszawsko-Wiedeńskiej Myszkowem i Zawierciem, ma być wkrótce otwartą nowa kopalnia rudy Ĺźelaznej. Kopalnia ta połączona będzie z najbliĹźsza stacją Zawiercie za pomocą osobnej linii dojazdowej.
Gazeta Kielecka 9.09(28.08) 1891 r.

W Zawierciu przed tygodniem, skutkiem jednoczesnej drożyzny chleba i zmniejszenia zarobku, wybuchły pomiędzy robotnikami pewne nieporządki.
Tydzień, Piotrków 8(20)09.1891 r.

Rok 1892

Z Zawiercia. Szanowny panie Redaktorze! Wobec zbliĹźającego się niebezpieczeństwa epidemii jest naszym obowiązkiem wspólnymi siłami walczyć przeciwko niej, usuwając nieczystości, które jak wiadomo stać się mogą siedliskiem zarazy. Mam więc nadzieję, Ĺźe za pośrednictwem szanownego pisma Pańskiego uda mi się zwrócić uwagę pp. dyrektorów Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie” na staw w tak zwanym Małym Zawierciu, będący własnością tegoĹź Towarzystwa, a znajdujący się na wprost szpitala i domów robotniczych. Staw ten przed laty był zbiornikiem czystej Ĺşródlanej wody, biorącej  u  nas  początek  z  rzeki Warty; od  czasu jednak załoĹźenia u  nas fabryki (dawniej A. & B. Ginsberg,  a  dzisiaj „Tow.  Akc.  Zawiercie”)  zamienił się on na zbiornik wszelkich nieczystości, jakie z powyĹźej  wymienionej  fabryki uchodzą. Najlepszym dowodem słusznych słów moich jest to, Ĺźe ospa, która w tym roku u nas panuje, najwięcej ofiar zabrała z okolicy cuchnącego stawu.
Tydzień, Piotrków 13(25)09.1882 r.

Od uderzenia pioruna poniósł śmierć włościanin ze wsi Giebło, Paweł Gałecki, liczący 27 lat wieku.
Gazeta Kielecka 9.09(28.08) 1891 r.

Rok 1895

Zawiercie uzyskało obecnie chodniki z kamienia dzięki zajęciu się tą sprawą przez naczelnika powiatu.

W Zawierciu połowę wszystkich robotników stanowi młodzieĹź do lat szesnastu, jak pisze „Dziennik dla wszystkich”.
Dziennik Łódzki 20.09(2.10)1885 r.

Rok 1896

Z Zawiercia donoszą nam: w dniu 20 b.m. święciliśmy radosną uroczystość załoĹźenia kamienia węgielnego pod nowy kościół. Na placu budowy zebrało się przeszło 15 000 ludzi, oczekujących od 6. rano przybycia Jego Ekscelencji biskupa kieleckiego ks. Kulińskiego. O 10 dostojny pasterz dopełnił aktu załoĹźenia kamienia węgielnego, a następnie odprawił Mszę Świętą przy tymczasowo urządzonym ołtarzu. Świątynia wzniesiona zostanie w stylu gotyckim, pod kierunkiem inĹźyniera Józefa Pomianowskiego i budowniczego Hugona Kudery.
Tydzień, Piotrków 15(29).09.1896 r.

Rok 1897

W fabryce cementu w Wysokiej w powiecie będzińskim dwóch robotników zamordowało dwóch swoich towarzyszy. Przyczyną zbrodni była zawiść, poniewaĹź zamordowani zarabiali daleko więcej niĹź oni.
Gazeta Kielecka 10(22)09.1897 r.

Rok 1900

Węgiel brunatny. Mieszkańcowi wsi Zawiercie pow. będzińskiego p. Henrykowi Berendt zezwolono eksploatować węgiel brunatny i rudę Ĺźelazną w rządowych lasach leśnictwa olsztyńskiego połoĹźonych w gminie Sulików pomienionego powiatu.

Właściciel kopalni węgla „Nierada” w osadzie Mrzygłód pow. będzińskiego inĹźynier Piotr Strzeszewski czyni starania u władzy o pozwolenie przeprowadzenia wąskotorowej kolejki dla prywatnego uĹźytku, od rzeczonej kopalni do przystanku „Nierada” Drogi Ĺťelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Długość kolejki wynosiłaby 500 sążni.

W Zawierciu, jak się dowiadujemy, zatwierdzona została ustawa kasy zaliczkowo-poĹźyczkowej. W ustawie poczyniono pewne zmiany w porównaniu z projektowaną przez inicjatorów.
Tydzień, Piotrków 10(23).09.1900 r.

Rok 1901

Niezdrowe ścieki. Z Zawiercia do „Wieku” piszą: Osadę naszą przerzyna prawie wzdłuĹź rzeka Warta, której wodę zatruwają ścieki z fabryki Towarzystwa Akcyjnego Zawiercie, dawniej braci Ginsberg. Wpływa to bardzo ujemnie na zdrowotność osady i wywołuje choroby jak dyfteryt, gorączki tyfusowe, febry, rozstroje kanału pokarmowego itp., które przeradzają się często w epidemię i trwają nieraz całe miesiące, jak to obecnie mamy ze szkarlatyną, szerzącą się wśród dzieci. Podobne sprawy w Ĺťyrardowie i w fabryce cukru Hermanów, spowodowały wmieszanie się do tego władzy, która wyznaczyła specjalną komisję. Rezultatem jej oględzin było polecenie niezwłocznego wybudowania basenów filtrowych z przegródkami, wypełnionymi węglem i grafitem.
Tydzień, Piotrków 28.08(8.09)1901 r.

W Zawierciu ma być zbudowany nowy dworzec Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, kosztem 75000 rb. Dworzec dotychczasowy, jako za szczupły, nie odpowiadał swemu przeznaczeniu.
Tydzień, Piotrków 2(15)09.1901 r.

W Zawierciu dotąd ukończono roboty brukarskie na dwóch najbłotnistszych ulicach, na Kościelnej i Kupieckiej. Wybrukowanie pierwszej z nich kosztowało 13000 rubli.
Tydzień, Piotrków 19.08(1.09)1901 r.

Rok 1902

W Zawierciu została zatwierdzona przez odpowiednie władze rejentura. Dotąd jeĹźdĹźono do Ĺťarek dla dopełnienia czynności rejentalnych. Druga nowina jest ta, Ĺźe z początkiem 1903 r. ma stale u nas mieszkać sędzia śledczy, do którego dotąd jeĹşdziło się do Częstochowy.

O szkołach początkowych w Zawierciu korespondent „Kuriera Sosnowieckiego” pisze co następuje: jak prawie wszędzie, tak i u nas w Zawierciu, z początkiem roku szkolnego we wszystkich szkółkach brak miejsca, chociaĹź dzieci chcących korzystać z nauki jest bardzo duĹźo, i tak: Szkoła fabryki Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie”, pomimo Ĺźe urządziła filię szkoły w domu Mincha, pod którą zajęto duĹźe cztery sale, prawie połowy dzieci pracowników fabrycznych nie przyjęła z powodu braku pomieszczenia. Normalnie liczy się na jedną salę 50 dzieci, wpakowano po 60 dzieciaków do jednej sali, jednak duĹźo musiało odejść z płaczem do domu; Towarzystwo Akcyjne nosiło się z zamiarem wybudowania gmachów specjalnie dla szkoły, lecz z powodu zastoju fabrycznego, zamiaru swego w czyn nie wprowadziło i kwestia budowania szkoły poszła w odwłokę. Szkoła Towarzystwa Akcyjnego „Szklarnia” równieĹź ma bardzo szczupłe pomieszczenia i dzieci mieszczą się jak śledzie w beczce; myślano coś i o tym, lecz wszystko zostało po dawnemu. Jedna szkoła tzw. „Kolejowa”, ma duĹźe i obszerne pomieszczenia, lecz i tu jak wszędzie jest „ale”, albowiem Zarząd kolei warszawsko-wiedeńskiej wziął się na oszczędność i rozesłał do utrzymujących cyrkularz, Ĺźe norma dzieci pracowników kolejowych nie moĹźe być większa jak 50 i to połowę, to jest 1 rb. 50 kop. na miesiąc; płaci, jeĹźeli kolej, a drugą połowę rodzice dzieciaków, jeĹźeli weĹşmiemy biednego zwrotniczego lub dróĹźnika, pobierającego miesięcznie 15 rubli pensji, i jeĹźeli on będzie posyłał dwoje lub troje dzieci, to pytanie, z czego on się wyĹźywi ze swoją rodziną? Dawniej kolej płaciła 3 rb. miesięcznie od dziecka i Ĺźadnego ograniczenia. Co do ilości dzieci nie było?
Tydzień, Piotrków 18.(31)08.1902 r.

Rok 1903

W osadzie Mrzygłód w pow. będzińskim, w sobotę d. 19 b.m. poĹźar zniszczył 38 domów mieszkalnych i przeszło 60 zabudowań gospodarskich, z których wiele stodół, napełnionych zboĹźem i sianem. Prócz kilku zamoĹźniejszych, którzy są w stanie wybudować sobie nowe domy, pogorzelców czeka nędza, gdyĹź zostali bez dachu, bez mienia i bez Ĺźadnych środków.
Tydzień, Piotrków 14(27) 09 1903 r.

Rok 1905
   
Nauczycielka z wykształceniem średnim, patentem i praktyką poszukuje posady nauczycielki w domu prywatnym lub na pensji. Wiadomość w księgarni Hubickiej w Zawierciu.

W Zawierciu załoĹźone niedawno stowarzyszenie szewców. Celem tego stowarzyszenia jest wspólne i wzajemne popieranie się członków oraz udzielanie, w miarę moĹźności, rad i pomocy. Na ogólnym zebraniu członków postanowiono nie dowozić obuwia z innych miejscowości, lecz starać się, aby sprowadzonej roboty skądinąd, zwłaszcza z zagranicy, nie przyjmować do reperacji, wreszcie postanowiono nie przyjmować obstalunków bez zadatku i nie wydawać na wypłatę.
Tydzień 16.09.1905 r.

Rok 1906

W Zawierciu uciekli z więzienia dwaj Ĺźołnierze Ĺťydzi, Rachlin i Renien. Donosi o tym „Gazeta Nowa”.
W przędzalni Tow. Akc. „Zawiercie” wybuchł poĹźar, który zniszczył część budynków. Straty wynoszą około 200 000 rb.
Tydzień 2.09.1906 r.
W Zawierciu w bieżącym tygodniu miała zostać puszczona w ruch huta szklana, nieczynna od 3 miesięcy, wskutek wybuchłego w swoim czasie strajku. Właściciele huty mają wznieść dla robotników łaĹşnię.
Tydzień, Piotrków 23.09.1906 r

Rok 1907
 
Poszukuję bony do dwóch dziewczynek i zarazem do szycia domowego w okolicy Zawiercia, znajdującej się 10 wiorst, za wynagrodzeniem rb. 8 miesięcznie z całkowitym utrzymaniem. Wiadomość w księgarni Z. Hubickiej w Zawierciu.       

Rok 1909

Akc. Tow. „Zawiercie", jedno z wybitniejszych przedstawicieli przemysłu okręgu łódzkiego, zamknął bilans za rok ubiegły bez zysków i strat, odpisując im kapitał amortyzacyjny 378705 rb.   
Głos Warszawski 4.09.1909 r.

Z ruchu pątniczego. Z Włodowic przybyło 800 osób. Przewodnik ks. Lipski. Piękna ta kompania z dziewczętami w bieli niosącymi na poduszce inicjały  Najświętszej Marii Panny, oraz wieńce z Ĺźywego  kwiecia, czyniła nader sympatyczne wraĹźenie.
Gazeta Częstochowska 26.09.1909 r.

Rok 1913

Nowa katastrofa na kolei warszawsko-wiedeńskiej. O godz. 1 w nocy ze stacji Łazy wysłano pociąg towarowy do stacji Zawiercie. W drodze pociąg szedł pod górę, zerwał się łącznik w połowie pociągu i kilka wagonów stoczyło się z całą siłą z powrotem do stacji Łazy. Ze stacji tej wyszedł właśnie równieĹź w stronę Zawiercia pociąg osobowy numer 20, który minął ledwie haltsygnał, gdy  nań wpadły cofające się wagony towarowe. Parowóz pociągu osobowego wypadł z szyn, pierwszy wagon za bagaĹźowym kolei fabryczno- łódzkiej prawie zmiaĹźdĹźony, za nim trzy wagony pulmanowskie utrzymały się na szynach, a nawet dwa osobowe lĹźejszej konstrukcji rozbite. Krzyk, jęk, popłoch pasaĹźerów oznajmił stacji o katastrofie. Gdy słuĹźba przybyła na miejsce, napotkała rumowisko, składające się z wagonów osobowych i towarowych. Wezwano z Sosnowca pomoc lekarską dla rannych, których było jakoby 40; pisma warszawskie wspominają jednakĹźe o kilku tylko. A między innymi o dwóch ciężko rannych. O godzinie 2 w nocy wyszedł Warszawy na miejsce katastrofy pociąg nadzwyczajny, dla którego stały parowozy rozstawione na stacjach, Skierniewice, Piotrków i Częstochowa. W pociągu tym jechali naczelnik kolei, naczelnik ruchu i kilku innych dygnitarzy kolejowych. Komunikację  tymczasową urządzono na torze bocznym.
Rozwój 30.09.1913 r.

Rok 1925

30-letni Jan Dziekan, robotnik fabryki Erbego w Zawierciu, chciał się Ĺźenić w ub. tygodniu z panna Bronisławą Jęczmyk z Kromołowa. Nie miał jednak pieniędzy. Zaliczki odmówiono mu w fabryce, znajomi równieĹź odmówili poĹźyczki. Zrozpaczony poszedł w nocy i rzucił się pod pociąg w pobliĹźu Zawiercia. Rano ludzie, idąc do kościoła, znaleĹşli jęczącego z bólu Dziekana. Przewieziono go na kurację do szpitala w Zawierciu, gdzie po kilku godzinach Ĺźycie zakończył.
Gazeta Wągrowiecka 6.01.1925 r.

Rok 1926

W czasie ćwiczeń artyleryjskich w pobliĹźu Zawiercia pod miastem padł pocisk o zapłonie czasowym w chwili, kiedy w pobliĹźu miejsca upadku przechodziły dwie kobiety. Znajdujący się tam kapral Włodarz chwycił pocisk, aby go odrzucić, w chwili odrzucania jednak nastąpił wybuch, który bohaterskiemu kapralowi oderwał ramię. Obie kobiety wyszły z wypadku bez szwanku.
Goniec Wielkopolski 13.09.1927 r.

Rok 1928

Straszne uderzenie pioruna. Piorun zabił 5 robotników, 2 ciężko poraził. Zawiercie. Onegdaj po południu wydarzył się tu wstrząsający wypadek. Podczas szalejącej burzy robotnicy pracujący przy budowie jednego z domów przy ulicy Paderewskiego schronili się pod ścianą budynku. Nagle w ścianę tę uderzył piorun, który zrzucił kilkadziesiąt cegieł, a następnie ugodził w grupę robotników, ześlizgnąwszy się po ścianie. 5 robotników poniosło śmierć na miejscu, a 2 inni zostali poraĹźeni jednak dzięki natychmiastowej pomocy przyprowadzono ich do przytomności.
Goniec Wielkopolski 22.09.1928 r.

Rok 1931

Zamknięte na początku sierpnia rb. przędzalnie fabryki „Zawiercie” mają być uruchomione w połowie września rb. Przed zamknięciem fabryki robotnicy w przędzalniach zatrudnieni byli półtora dnia tygodniowo i otrzymywali zasiłki z Funduszu Bezrobocia, jako częściowo bezrobotni. Przez ile dni w tygodniu  będzie czynna fabryka po jej ponownym uruchomieniu – jeszcze nie wiadomo.
Goniec Wielkopolski 5.09.1931 r.

Rok 1932

Cynizm świętokradców przy rabowaniu kościołów pod Częstochową. Nieznani sprawcy za pomocą wyjęcia szyby w oknie w zakrystii kościoła parafialnego w Łazach dostali się do wnętrza kościoła parafialnego, gdzie pozostali całą noc. Złoczyńcy skradli jedną monstrancję srebrną, pozłacaną, jeden kielich srebrny pozłacany i jedna puszkę srebrną, następnie rozbili tabernakulum, rozsypali komunikanty i zabrali srebrną  puszkę. Złoczyńcy, niezadowoleni z łupu, udali się do kościoła w Zawierciu, gdzie po wyłamaniu zamku w tabernakulum, rozsypali równieĹź komunikanty i skradli srebrną pozłacana puszkę. Po dokonaniu kradzieĹźy złoczyńcy wyjęli szybę z okna w  nawie, wydostając się  na cmentarz kościoła. Wartość skradzionych przedmiotów w obydwu świątyniach wynosi kilka tysięcy złotych.
Orędownik Ostrowski, pismo powiatu ostrowskiego, 27.09.1932 r.

Rok 1935

Ogólne wyniki wyborów. Głosowało 46% uprawnionych. Warszawa- Urzędowa PAT ogłasza następujące zestawienie cyfr wyborczych. (...) Kto wchodzi do Sejmu? W okręgu 26 Zawiercie: Zygmunt Sowiński, Tadeusz Kozłowski.
Goniec Częstochowski 11.09.1935 r.

Strajk w „Porębie” zlikwidowany, robotnicy odnieśli zwycięstwo. Trwający od kilku dni strajk w fabryce maszyn „Poręba” pod Zawierciem został wczoraj zlikwidowany. Na miejsce udał się inspektor pracy Wesołowski z Sosnowca, który przeprowadził konferencję z delegatami zainteresowanych stron. Na konferencji stwierdzono, Ĺźe dyrekcja bezprawnie cofnęła 20-procentowy dodatek, toteĹź przedstawiciel dyrekcji zgodził się na przywrócenie dodatku. Poza tym uwzględniono prawie wszystkie żądania robotników, jedynie fabryka nie zgodziła się zapłacić robotnikom za czas strajku. Robotnicy otrzymają jednak zwrotne zaliczki, które drobnymi ratami ściągane będą w ciągu 6 miesięcy. Strony pogodziły się i robotnicy podjęli pracę. Tak więc robotnicy odnieśli zwycięstwo na całej linii.

Widłami zamordowali sąsiada. Krwawa zbrodnia pod Zawierciem. Wieś Ĺťelisławice pod Zawierciem była widownią strasznego morderstwa, dokonanego na osobie młodego wieśniaka Antoniego Machury. Ten ostatni został powołany do wojska, po pewnym czasie jednak zdezerterował i ukrywał się na wsi. Kto wie, jak długo jeszcze byłby cieszył się swobodą dezerter, gdyby nie sąsiedzi bracia Bonawentura i Albert Mertowie, którzy, czując urazę do Machury, zdradzili go, zawiadamiając o jego pobycie na wsi policję. Machurę ujęto i oddano w ręce władz wojskowych. Musiał on odbyć słuĹźbę i karę za dezercję. Gdy wreszcie przyszedł do domu, zaprzysiągł Mertom zemstę. Pewnego dnia Machura podchmielony mocno, podszedł do zagrody Mertów, gdzie wszczął z nimi bójkę. W Mertach obudziła się wtedy dzika zawziętość chłopska, toteĹź uzbroiwszy się w widły rzucili się na sąsiada, którego zakłuli na śmierć. Zawiadomiona o mordzie policja aresztowała Mertów, a prócz nich pociągnęła do odpowiedzialności Alfonsa Mertę, Jana Będkowskiego i Emanuela Gocyłę. OskarĹźeni oni są o współudział w morderstwie. Wczoraj stanęli przed Sądem Okręgowym w Sosnowcu. Proces, na który wezwano kilkunastu świadków, wzbudził duĹźe zainteresowanie. Na rozprawie oskarĹźenie wypierali się winy, twierdząc, Ĺźe niespodziewanym napadem zmuszeni zostali do samoobrony. Proces przeciągnął się, przy czym w godzinach popołudniowych Bonawentura Merta przyznał się do winy. Brat jego broni się jeszcze, mimo obciążających zeznań świadków. Wyrok spodziewany jest póĹşnym wieczorem.
Polonia 19.09.1935 r.

Rok 1936

Linia kolejowa Zawiercie – Poręba
Na ostatnim odcinku nowo wybudowanej linii kolejowej Zawiercie – Poręba bawiła delegacja ministerstwa komunikacji, która dokonała odbioru ostatnio wykonanych robót. Stwierdzono, iĹź prace zostały wykonane zgodnie z planem. Oddanie do uĹźytku nowo wybudowanej linii kolejowej nastąpi w połowie września.
Nowiny –  Ĺźołnierska gazeta ścienna 5.09.1936 r.

Rok 1938

PoĹźar w zakładach ceramicznych. 12 bm. godz. 2.15 w polskich zakładach ceramicznych w Łazach wybuchł poĹźar, który w bardzo krótkim czasie strawił dwie olbrzymie hale, a mianowicie szamotownię i suszarnię. Pastwą płomieni padły równieĹź nagromadzone w tych halach wyroby i surowce szamotowe. Poniesione straty obliczają na sumę sto tysięcy zł. PoĹźar prawdopodobnie powstał od pieca do wypalania. Wskutek poĹźaru praca załogi składającej się z 200 robotników zostanie na pewien czas wstrzymana.
Kurier Bydgoski 16.09.1938 r.

Informacje wyszukał i przygotował Jerzy A. Maciążek
Dokonano poprawek pisowni według obecnych wzorców, zostawiając bez zmian tylko ciekawe archaizmy, np. „zawiercki” zamiast „zawierciański”.

Poprzednią część wydarzeń z września można przeczytać pod tym adresem: www.dawne-zawiercie.pl/efa