Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

Współcześni działacze samorządowi wyposaĹźeni są w wiedzę i narzędzia, których nie posiadali ich poprzednicy w początkach XX wieku. A jednak często narzekamy na skuteczność i jakość pracy lokalnej administracji. Czasami wydaje się, Ĺźe brakuje im tego „czegoś”, co z pewnością posiadał ich poprzednik sprzed kilku dekad.

Józef Dziechciarek urodził się we wsi Krzemienda (gmina Poręba Mrzygłodzka). Jego ojciec po uwłaszczeniu chłopów w 1864 r. został właścicielem 6-morgowego gospodarstwa w trzydziestu kawałkach. PóĹşniejszy radny powiatowy szczycił się tym, Ĺźe jego matka była we wsi jedyną osobą posiadającą umiejętność czytania. Rodzice od 1881 r. prenumerowali „Gazetę Świąteczną”, która dla młodego Józefa stanowiła bogate Ĺşródło wiedzy o Polsce i świecie.

W wieku siedmiu lat rozpoczął naukę w szkole elementarnej, a po jej ukończeniu pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym. Dorastał w patriotycznej atmosferze. W rodzinnym domu wspominano o pobycie w Porębie powstańców styczniowych, o próbie wstąpienia ojca do oddziału powstańczego, o znalezionych w lesie ulotkach i pismach patriotycznych, które matka Józefa czytała mieszkańcom wsi.

Nic więc dziwnego, Ĺźe chłopca wychowanego w takim duchu nie mogło póĹşniej zabraknąć w 1910 r. w Krakowie, podczas uroczystości odsłonięcia pomnika Władysława Jagiełły. Udał się tam nielegalnie przez granicę zaborów rosyjskiego i austriackiego, wykorzystując paszport innej osoby.

W wieku 17 lat zaczął naukę zawodu w odlewni Zygmunta Pringsheima, z którą związał się na całe Ĺźycie. Początkowo pracował jako terminator (uczeń) w zawodzie modelarza i ślusarza. W okresie międzywojennym pełnił funkcję majstra w wydziale mechanicznym.

ChociaĹź nie naleĹźał do Polskiej Partii Socjalistycznej, czynnie wspomagał jej bojowców, ukrywając w swoim gospodarstwie m.in. broń. Podczas przerw w pracy w fabryce czytał na głos gazety socjalistyczne, a liczba słuchaczy dochodziła do 300 osób. Brał teĹź czynny udział w wystąpieniach robotników w latach 1905-1907. Dzięki wstawiennictwu dyrektora Franciszka Giertycha (pradziadek Romana Giertycha) uniknął aresztowania i nie podzielił losu kilkunastu mieszkańców Poręby, którzy zostali zesłani w głąb Rosji za udział w tych wydarzeniach.

W Porębie Mrzygłodzkiej w 1901 r. pojawił się ks. Franciszek Pędzich, budowniczy kościoła i pierwszy proboszcz. To właśnie wokół niego skupiło się grono działaczy, którzy rozpoczęli okres wielkich przeobraĹźeń w Ĺźyciu mieszkańców gminy i osady fabrycznej. W pierwszym szeregu społeczników znalazł się równieĹź Józef Dziechciarek. Uczestniczył w 1905 r. w tajnym spotkaniu z Antonim Osuchowskim, który był załoĹźycielem Polskiej Macierzy Szkolnej. Efektem zebrania było załoĹźenie koła PMS w Porębie.

Z kolei w 1907 r. powstało Spółdzielcze Stowarzyszenie SpoĹźywców, a Józef Dziechciarek pełnił w nim funkcję prezesa. Był równieĹź inicjatorem powołania w 1912 r. Kasy Towarzystwa Oszczędnościowo PoĹźyczkowego oraz Kółka Rolniczego. Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. uczestniczył w powołaniu Komitetu Obywatelskiego i Sądu Obywatelskiego, które zapewniały bezpieczeństwo oraz pomoc mieszkańcom gminy w trudnych wojennych czasach.

Ĺťycie dzielił pomiędzy fabrykę a działalność społeczną. Niezwykle trudno zliczyć wszystkie dokonania Józefa Dziechciarka. Po odzyskaniu niepodległości reaktywował Ochotniczą StraĹź Ogniową, był współzałoĹźycielem Komitetu Obrony Państwa podczas wojny polsko-bolszewickiej, a w 1927 r. załoĹźył Kasę Stefczyka. Jako członek gminnego Dozoru Szkolnego podejmował wysiłki w celu utworzenia nowych placówek oświatowych. Efektem tych działań było wybudowanie pięciu nowych szkół – czterech w dzisiejszej Porębie i jednej w Marciszowie.

Po odzyskaniu niepodległości w pierwszych wyborach gminnych Józef Dziechciarek został wybrany do Zarządu Gminy Poręba Mrzygłodzka i pracował na rzecz jej mieszkańców przez cały okres międzywojenny. W tym samym okresie wybrano go takĹźe do Sejmiku Powiatowego w Będzinie. Po utworzeniu w 1927 r. powiatu zawierciańskiego ponownie uzyskał mandat do sejmiku powiatowego, w którego pracach uczestniczył aĹź do wybuchu II wojny światowej.

Priorytetem w nowo powstałym powiecie była budowa sieci drogowej, łączącej gminy z Zawierciem. Jako członek Wydziału Powiatowego, Józef Dziechciarek nadzorował prace drogowe na terenie całego powiatu oraz działania przy tak waĹźnych inwestycjach, jak rozbudowa Ĺťeńskiej Szkoły Rolniczej „Zagłębianka” w Koziegłowach, budowa szpitala w Myszkowie czy gmachu starostwa w Zawierciu. Dumny był równieĹź z wybudowania w rodzinnej wsi Krzemiendzie powiatowego sierocińca, w którym na jego wniosek umieszczono tablicę upamiętniającą Józefa Piłsudskiego (tablica ta znajduje się obecnie w Izbie Muzealnej w Porębie).

W drugiej połowie lat 30. jako doświadczony działacz sejmikowy został członkiem komisji rewizyjnej. Zawsze powaĹźnie podchodził do swojej pracy. W podręcznym notesiku skrzętnie notował wszystko, co pozwalało sumienne wywiązywać się z obowiązków. W notesiku, oprócz definicji księgowych, znajdujemy równieĹź podręczny słowniczek poprawnej pisowni oraz waĹźne informacje na temat stanu finansów starostwa.

PowaĹźne inwestycje, z których wspominam tylko część, to równieĹź wydatki. Powiat był ubogi, więc i budĹźet posiadał skromny. Na inwestycje w początkach lat 30. zaciągnięto znaczne kredyty w kilku bankach. Wkrótce okazało się, Ĺźe – jak wynika z prowadzonego przez Dziechciarka „monitoringu” – w ustalonych terminach nie zostaną one spłacone. Wskutek podjętych negocjacji, banki prolongowały terminy spłat, sięgające okresu od 25 do 40 lat.
Józef Dziechciarek w swoich dociekaniach odnośnie do prawidłowego rozliczania finansów publicznych, był niezwykle drobiazgowy. Jak wynika z podręcznych notatek, sprawdzał nawet zuĹźycie paliwa na potrzeby samochodu starosty. Jego dbałość i troska o powiatowe mienie i finanse mogą być przykładem dla współczesnych radnych.

W ostatnich latach Ĺźycia podupadł na zdrowiu. Niewątpliwie klęska wrześniowa przyczyniła się do pogorszenia stanu zdrowia Ĺźarliwego patrioty. Trawiony chorobą sporadycznie opuszczał mieszkanie. Pod koniec 1939 r. w jego domu pojawili się niemieccy Ĺźandarmi z nakazem aresztowania. Widząc go w łóĹźku, złoĹźonego chorobą, odstąpili. Józef Dziechciarek zmarł tuĹź przed końcem roku, 29 grudnia 1939 roku. Za swoją społeczną działalność został uhonorowany m.in. Brązowym KrzyĹźem Zasługi.

___________________________
Tekst pierwotnie ukazał się w kwartalniku „Zawiercianin” nr 9, jesień 2011. www.zawiercianin.pl