Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

120 lecie Odlewni Ĺťeliwa SA w Zawierciu

W minionym studwudziestoleciu Odlewnia trwale wpisała się w rozwój polskiego przemysłu, a odlewnictwa w szczególności.

Sto dwadzieścia lat istnienia stawia nasze Przedsiębiorstwo w gronie najstarszych zakładów przemysłowych południowych regionów naszego kraju.

W swej wieloletniej historii trwania w procesach produkcyjnych Odlewnia przechodziła róĹźne okresy: wzlotów i międzynarodowych sukcesów, trudnych czasów wojennych jak i kryzysów gospodarczych okresu międzywojennego.

Początek dziejów Odlewni Ĺťeliwa SA sięga 1886 roku kiedy to Ernest Erbe załoĹźył na gruntach należących do wsi Łośnica niewielką kuĹşnię produkującą sprzęt oraz narzędzia rolnicze dla okolicznej ludności wiejskiej.

Wybór miejsca nie był przypadkowy. PołoĹźenie przy szlaku kolei warszawsko — wiedeńskiej, liczna tania siła robocza, istnienie na tym terenie wcześniej powstałych zakładów, były czynnikami decydującymi o powstaniu kuĹşni,

Dobra koniunktura na wytwarzane wyroby sprzyjała systematycznej rozbudowie zakładu i rozszerzeniu asortymentu produktów, doprowadza do uruchomienia odlewni, w której w 1892 roku zostaje rozpoczęta produkcja białego Ĺźeliwa ciągliwego, a od 1901 roku wytwarzane są łączniki z tego tworzywa.

W ówczesnym Królestwie Polskim zakład staje się monopolistą na produkowane wyroby.

Rozbudowa zakładu, zasadnicza zmiana profilu produkcyjnego, rozszerzenie asortymentu wyrobów uzasadniała zmianę nazwy przedsiębiorstwa z„KuĹşnia Ernest Erbe" na „ Fabrykę Łączników i Wyrobów Lano-Kutych Ernest Erbe" w Zawierciu. Początkowo metal wytapiano w piecach tyglowych opalanych węglem, następnie rozwijając produkcję do wytopu Ĺźeliwa zastosowano Ĺźeliwiak.

Dążenie do poprawy jakości wytapianego metalu doprowadziło w 1895 r. do uruchomienia pierwszego pieca martenowskiego.

W kolejnych latach rozwoju produkcji powstały kolejne dwa piece martenowskie, które pracowały do 1974 roku.

Firma rozwija się dynamicznie, otwiera swoje własne przedstawicielstwo handlowe i składy w Warszawie, St. Petersburgu, Moskwie i Rostowie, w 1913 r. wydaje swój pierwszy katalog wyrobów, których jakość, szczególnie łączników ze znakiem EE zaliczana jest do najlepszych na świecie.

Wydarzenia historyczne drugiej dekady XX wieku nie ominęły naszego kraju jak i naszego zakładu.

Z wybuchem pierwszej wojny światowej rozwój przedsiębiorstwa uległ całkowitemu zahamowaniu. Produkcja obejmuje jedynie wykańczanie zapasów magazynowych, większość załogi została zwolniona bądĹş przeszła do innych zakładów Zagłębia. Ponowne wznowienie produkcji następuje po zakończeniu wojny osiągając w 1920 roku pełną zdolność produkcyjną Fabryka poza łącznikami wytwarza odlewy dla wojska, kolejnictwa i energetyki oraz elementy do produkowanego w Polsce motocykla „Sokół" .

Zakład modernizuje się, rozwija asortyment wytwarzanych odlewów, jak równieĹź i eksport swoich wyrobów do takich państw jak Anglia, Holandia, Belgia, Kraje Skandynawskie, Turcja, Bułgaria, Egipt, Indie, Peru, Syjam oraz Urugwaj. Wyroby Fabryki zdobywają nagrody i wyróĹźnienia. Na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku zakład otrzymał złoty medal, w 1932 roku dyplom

I-szej klasy na Krajowych Targach Katowickich, srebrny medal na Targach Lewantyńskich w Tel-Avivie.

Rozwija się sieć handlowa. Fabryka ma własne oddziały w Warszawie, Poznaniu, Katowicach, składy konsygnacyjne w Krakowie, Lwowie i Częstochowie, własne przedstawicielstwa w Radomiu, Wilnie i Wolnym Mieście Gdańsku.

W 193G roku Fabryka staje się Spółką Akcyjną o kapitale zakładowym 2,3 min 6wczesnych złotych.

Wybuch II wojny światowej to bardzo ciężki okres dla Fabryki i jej załogi. Fabryka przechodzi pod zarząd wojskowy, zmienia profil produkcyjny, uruchomiona zastaje produkcja nowego tworzywa, dla potrzeb wojska jakim było staliwa wytapiane w piecach martenowskich, przeznaczone na odlewy skorup pocisków moĹşdzierzowych oraz artyleryjskich. Z Ĺźeliwa białego odlewano natomiast skorupy granatów.

Okres okupacji to działanie na terenie Fabryki ruchu oporu, działalność sabotaĹźowa. Wielu pracowników swą działalność patriotyczną p2ypłaciła aresztowaniami, a nawet Ĺźyciem.

Po zakończeniu działań wojennych ~Fabryka Łączników i Wyrobów Lano — Kutych Ernest Erbe" zostaje objęte Tymczasowym Zarządem Państwowym

Po kilku tygodniach uruchomiono produkcję części maszyn rolniczych, które to wyroby wymieniano na Ĺźywność stanowiącą, formę wynagrodzenia dla pracowników. Zakład systematycznie zwiększa asortyment swych wyrobów, osiągając w 1948 roku poziom 3 tys. ton odlewów. W tym teĹź okresie do Fabryki przyłączono istniejący dotychczas jako oddzielne przedstawicielstwo zakład „Ferrum" będący dziś Spółką zwaną „Wiktoryjką".

Połączone zakłady otrzymały nazwę „Odlewnia Ĺťeliwa Ciągliwego i Wytwórnia Łączników"., która to nazwa obowiązywała do momentu utworzenia w 1995 roku Spółki noszącej aktualną nazwę „Odlewnia Ĺťeliwa SA" w Zawierciu, która była jednoosobową Spółką Skarbu Państwa objętą w 1998 roku działalnością Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

Rok 1996 związany jest z szeregiem zmian organizacyjnych odlewni, ze struktury której wydzielają się Spółki:

- Odlew Rem w 1996 r.

- Omega-Soft w 1996 r.

- Modlew w 1998 r.

- Odlewnia Ĺťeliwa „Wiktoryjka" w 2000 r.

W 2003 roku Odlewnia zostaje wykupiona od NFI i wchodzi w skład Grupy Kapitałowej „Gwarant". 

Więcej informacji w książce "Odlewnia Ĺťeliwa Ciągliwego i Wytwórnia łączników w Zawierciu (1886-1986)" Longina Rosikona

Prezentacje przygotował S. Gębka

Podziękowania dla dyrekcji oraz dla pani Iwony Jędryszczak

Materiały: kroniki zakładu oraz własne

Zainteresowanych oraz posiadaczy innych materiałów prosimy o kontakt : jaslaz@poczta.onet.pl