Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

Rok 1850

Rozkaz Zarządu Cywilnego Królestwa Polskiego, Warszawa dnia 9 (22) czerwca 1850 roku.
Przez NajwyĹźszy rozkaz Jego Cesarsko-Królewskiej Mości, ...Przez postanowienia Komisji Rządowych i władz oddzielnych. W Wydziale Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych. Mianowani: Radcami Powiatowymi do czynności Dyrekcji Ubezpieczeń: Olkuskiego Ludwik Zachert, właściciel dóbr Bzów-Kromołów.
Gazeta Warszawska 1850 nr 171
 
Rok 1866

Czwartek, dnia 14 Czerwca 1866 r. Z (14) Czerwca 1866 r. Komisja Likwidacyjna w Królestwie Polskim podaje do powszechnej wiadomości, iĹź wynagrodzenia likwidacyjne: Zachert, właścicielce dóbr Kromołów, połoĹźonych w guberni Radomskiej, powiecie Olkuskim, gminie Kromołów, wysłane zostało do Kasy powiatu Kieleckiego, celem wypłaty komu naleĹźy; w ilości ra. 2,145, przypadające na mocy rozporządzenia Komisji z dnia 31 maja (12 czerwca) r. b
Gazeta Warszawska 1866, nr 132

Rok 1895

W Zawierciu zdarzyła się b. smutna katastrofa. W fabryce Towarzystwa akcyjnego „Zawiercie” o g. 6 i pół z rana, gdy puszczano w ruch wszystkie oddziały, rozległ się wielki huk, a jednocześnie cała fabryka pogrążona została w gęstej mgle. Okazało się, Ĺźe nastąpił wybuch pary, która dopiero w pół godziny po wypadku zaczęła się rozpraszać. Wszyscy robotnicy ulegli przeraĹźeniu, powstał alarm i szukanie przyczyny wypadku. Po niejakim czasie przekonano się, Ĺźe pękł zbiornik pary, przy którym pracował kotlarz, Jan Łuczkowski. Znaleziono go bez Ĺźycia, z twarzą poszarpaną, w odzieĹźy potarganej. Nieszczęśliwy trzymał jeszcze w jednej ręce młotek, w drugiej dłutko. O utrzymaniu go przy Ĺźyciu nie mogło być mowy. Opodal znaleziono biednego palacza. Ten uległ silnemu poparzeniu, lecz Ĺźyje i leczy się w szpitalu. Towarzystwo poniosło znaczne straty, gdyĹź fabryka przez kilka dni z tego powodu była nieczynną. Śp. Łuczkowski osierocił pięcioro dzieci; szanowany był i kochany przez kolegów, toteĹź trumnę jego odprowadził na cmentarz parotysięczny tłum ludu. Pogrzeb odbył się kosztem Tow. akcyjnego.
Kurier Warszawski 17.06.1895 r.

Rok 1897

W Zawierciu, kosztem znanej firmy przemysłowej braci Ginsbergów, wznoszą nieznacznej obszerności gmachy na pomieszczenia przędzalni.
Zawiercie mizerna wioszczyna prawie przed dziesięciu nieznana laty, dziś roi się kilkom tysiącami robotników, i jeĹźeli fabryczna ta kolonia w podobnie progresyjny sposób wzrastać będzie przez kilka dziesiątków lat, to na krańcach naszej guberni powstanie nowe miasto na podobieństwo Łodzi, Zgierza lub Tomaszowa.
Całym tylko nieszczęściem nowo powstające miasteczka jest jego cudzoziemski żywioł.
Gazeta Kielecka,06.06.1897 r.

Oberwanie się chmury i smutne następstwa. Pisma krajowe donosiły juĹź o oberwaniu się chmury dnia 15 m.b. między Myszkowem i Zawierciem oraz o szkodach zrządzonych na plantach kolei Warszawsko-wiedeńskiej. Ale wielkiego zniszczenia, jakie biednych włościan przy tym wypadku nawiedziło trudno opisać. Największe szkody poniosły wsie Blanowice, PomroĹźyce i część Łośnic w pobliĹźu Zawiercia w powiecie olkuskim, w parafii Kromołów. Klęskę rozpoczął ulewny deszcz. Przy wielkim wietrze lał literalnie jak z upustu. Następnie uderzył grad, który wszystkie zasiewy wyciął i grubą warstwą lodu zasypał. Jeszcze gradowa nawałnica nie skończyła, gdy powstał wrzask tłumiący huk Ĺźywiołu, płacz nieszczęsnych mieszkańców wsi, bo nagle wezbrane wody poczęły domy z ludĹşmi i budowle zabierać. Ogromne kilkułokciowej grubości topole wyrwane, woda jak krzaki niosła.
Jednemu włościaninowi posiadającemu kilkadziesiąt pniaków pszczół wszystkie zabrała. Biedny lud stracił całe swoje mienie, przednówek u niego ciężki, niejeden za poĹźyczone pieniądze zasiewów wiosennych dopełnił, w głodzie pocieszał się nadzieją rychłych zbiorów, a tu jedna zniszczyła całą nadzieję. Przybiegli z płaczem do mnie, abym im w nieszczęściu poradził, ale sam jeden niewiele prócz łez współczucia mogłem. Jednak wspomniałem sobie, Ĺźe ten Pan, który zsyła klęski, stwarza równie szlachetne serca, które by smutne dole bliĹşnich słodziły. Więc w Imię Chrystusa Pana udaje się do wszystkich, którym nieszczęście bliĹşnich nie jest obojętne, aby pośpieszyli z pomocą dla włościan wyĹźej wspomnianych.
Prośba niniejsza, u kogo łaskawy przystęp znajdzie, niech raczy nadesłać ofiarę osobiście lub za pośrednictwem gazet przez Stację Drogi Ĺťelaznej w Zawierciu na ręce proboszcza w Kromołowie lub miejscowego Wójta Gminy. Ofiary nadesłane i podział ich w jednej z gazet warszawskich umieszczone będą.
 Ks. Józef Leśniowski
Proboszcz par. Kromołów
Gazeta Kielecka. 17.06.1879 r.

Rok 1901

Towarzystwo akcyjne przędzalni bawełny i blicharni „Zawiercie”.  Towarzystwo „Zawiercie”, posiadające kapitał zakładowy 3,375,000, zapasowy w sumie rub. 593,933.56 i  amortyzacyjny w kwocie  rub. 4,675,751, miało w  r. z. zysku brutto 464,826.36. Z tego odliczono do funduszu rezerwowego rub. 23,241 i wydano na dywidendę w rozmiarze 12%. Członkowie zarządu i dyrektorzy zarządzający otrzymali tantiemy rub. 35,862.75. Na rachunek strat i zysków r.b przeniesiono sumę rub. 5,534,30. Rachunek debitorów obejmuje suma rub. 1.403,929,90r.; prócz tego 5% dług obligacyjny wynosił w dniu 31 grudnia r. z. rub. 805,500.
Gazeta Losowań Papierów Publicznych 19.06.1901 r.

Rok 1906

W pielgrzymce z Zawiercia wzięło udział przeszło 2000 dzieci, a witał je pod Jasną Górą w słowach serdecznych, ciepłych i rzewnych ks. Romuald. Dzieci zwiedzały równieĹź skarbiec jasnogórski. Pielgrzymka odznaczała się wzorowym porządkiem.
Dziennik Częstochowski.13.06.1906 r.

Aresztowanie. Wczoraj o godz. 5 po poł. na stacji Zawiercie kilku muzykantów zagrało marsyliankę. Wszystkich aresztowano i odprowadzono do aresztu policyjnego.
Goniec Częstochowski, 18.06.1906 r.

Wobec pogłosek, jakie krążyły po Zawierciu, Ĺźe podczas procesji w oktawę BoĹźego Ciała wynikną zajścia, nad pochodem czuwała warta z członków straĹźy ogniowej i obywateli. Procesja odbyła się w naleĹźytym porządku.
Dziennik Częstochowski, 24.06.1906 r.

Misje. Księża Misjonarze przyjeżdżają do Zawiercia dopiero we wtorek i zabawią przez cały tydzień.
Dziennik Częstochowski, 27.06.1906 r.

Rok 1907

Zabawa. Onegdaj odbyła się w lesie pod Józefowem zabawa robotników fabryki szkła w Zawierciu. Zabawa była składkowa, a przewodniczył jej prezes i kasjer nowo załoĹźonej spółki p.n. „Samopomoc”. Niestety deszcz popsuł zabawę.
Goniec Częstochowski, 01.04.1907 r.

Zawiercki Oddział „Uniwersytetu dla Wszystkich” ma juĹź obecnie przeszło 300 członków, większość których stanowią robotnicy Akcyjnej fabryki, chociaĹź w ostatnich dniach robotnicy fabryk znajdujących się poza miastem zapisują się coraz liczniej na członków „Uniwersytetu”.

PoĹźar. Onegdaj, gdy ludzie wychodzili kościoła po procesji, rozległ się alarm, paliło się w magazynie Tow. akcyjnego. Ogień strawił kilkadziesiąt bel z bawełną. Z ratunkiem przybyły straĹźe ogniowe Huldczyńskiego i Tow. „Zawiercie”. PoĹźar stłumiono.

Zwłoki. W lesie przylegającym do fabryki Huldczyńskiego znaleziono zwłoki mężczyzny juĹź w stanie rozkładającym się. Na zwłoki natrafił pasterz po rozgrzebaniu liści. PoniewaĹź na zwłokach nie znaleziono Ĺźadnego śladu gwałtu jest więc przypuszczenie, ze nieznajomy mężczyzna zakończył Ĺźycie samobójstwem.
Goniec Częstochowski, 01.06.1907 r.

Zabawa. W dniu 29 bm. W parku „Bronisławów” zapowiada się zabawa na rzecz budowy nowego wielkiego ołtarza kościoła miejscowego. Program zabawy, który ma być nadzwyczaj urozmaicony, wkrótce podamy.
Dziennik Częstochowski, 11.06.1907 r.

Festyn Mickiewiczowski. W Zawierckim parku „Bronisławów” w dniach 29 i 30 czerwca r.b. odbędzie się festyn Mickiewiczowski podczas którego o godzinie 4 po południu nastąpi uroczyste odsłonięcie pomnika Mickiewicza.        Dla zgromadzonych włościan wystawiony będzie na scenie obraz historyczny „Obrona Częstochowy”.
Goniec Częstochowski, 16.06.1907 r.

Na Jasną Górę. We wtorek wyjadą specjalnym pociągiem z Zawiercia do Częstochowy dzieci ze wszystkich szkół tutejszych, które pod kierunkiem ks. Zientary podążą na Jasną Górę.
Dziennik Częstochowski, 19.06.1907 r.

Czerwcówka. Na rzecz Uniwersytetu dla wszystkich w niedzielę d. 23 bm. w Ząbkowicach pod Basiulą obędzie się Czerwcówka.
Goniec Częstochowski, 22.06.1907 r.

Rok 1908

Wystawa obrazów. Grupa mieszkańców Zawiercia powzięła myśl urządzenia wystawy obrazów, na rzecz miejscowego Koła wpisów szkolnych. Inicjatorowie wystawy mają nadzieję, iĹź wszyscy posiadacze dzieł sztuki w Zagłębiu uĹźycza ich na czas wystawy i przyczynia się w ten sposób do jej powiększenia
Goniec Częstochowski, 07.06.1908 r.

Rok 1909     
                                    
Pod kołami pociągu. Pomiędzy Myszkowem a Zawierciem na 155 wiorście, straż drogowa znalazła na plancie zwłoki, lat ok. 35, z obcięta głową. Pomimo usilnych dochodzeń osobistości nie zdołano ustalić.
Goniec Częstochowski, 16.06.1909 r.

Odzyskana strata. Jadący z Krakowa do Warszawy pośpiesznym pociągiem  nr 6 redaktor „Nowej Reformy” pan Jan Grz. zameldował tamtejszemu stacyjnemu Ĺźandarmowi, iĹź nie dojeĹźdĹźając Zawiercia zgubił portfel, który mu wypadł  przez otwór z przedziału „00” na plant kolejowy. Ĺťandarm udawszy się niezwłocznie na linię spostrzegł usiłującego ukryć się w lesie jednego z oficjalistów kolejowych C., który po naleganiach zwrócił znalezione: najpierw paszport, potem portfel, a wreszcie 140 koron gotówki. W ten sposób pan  J.G. zgubę swą w całości odzyskał.
Goniec Częstochowski, 18.06.1909 r.

Zajście. W tych dniach park miejscowy był widownią następującej sceny: W godzinach popołudniowych  do p. S., fotografa, podeszła b.  jego Ĺźona, z która S. był się rozwiódł i zniewaĹźyła go czynnie, na co S. nie pozostał jej dłuĹźnym. Wkrótce potem nadbiegli p.p. B.Ł. i G. i  pobili dotkliwie S., który zawiadomiło o zajściu policję. Tu B. Ł. i G. prosili S., aby im wybaczył, S. zgodził się pod warunkiem, iĹź winni pobicia złożą na cel dobroczynny pewną kwotę pieniężną. Gdy Ł. i G. złoĹźyli na ubogich rb. 100, S. urazę puścił w niepamięć.
Goniec Częstochowski, 23.06.1909 r.

Wieczór Słowackiego. Ostatni wieczór ku czci nieśmiertelnego twórcy „Beniowskiego” zgromadził liczną publiczność nie tylko miejscową, lecz i z okolic, gdyĹź zjechało wiele osób umyślnie na ten wieczór z Myszkowa , Łaz i Poraja. Szkoda tylko, Ĺźe większość z zapowiedzianych w programach atrakcji nie doszła do skutku bo nie dopisali wykonawcy. Tym niemniej chętnie słuchano i oklaskiwano dobitnie i dĹşwięcznie czytającego Ĺźyciorys wieszcza, pana O., jak równieĹź wszystkich pozostałych. I piękny był Ĺźywy obraz-apoteoza nieśmiertelnego Juliusza.
Goniec Częstochowski, 24.06.1909 r.
                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           Ĺťycie społeczne. Pełnomocnikiem dla zatwierdzenia ustawy związku stowarzyszeń spoĹźywczych wybrany tu został p. Walerian Wołoszyński.

Rok 1916

„Iskra” sosnowiecka donosi: Jak wiadomo, w r. ub. połowa miasta Zawiercia naleĹźała do okupacji niemieckiej, a druga połowa do okupacji austro-węgierskiej. Po upływie kilku miesięcy całe Zawiercie przeszło pod okupację niemiecką, a granice posunięto do tzw. Wydry, obok fabryki Huldczyńskiego.
W tych dniach znowu przesunięto linię graniczną bliĹźej Zawiercia, która biegnie od  fabryki Huldczyńskiego obok  cmentarza, ulicą, na której mieści się teatr „Lutnia”, do dworca kolejowego. Pozostałe ulice należą do władz niemieckich.
Przesunięcie linii napotkało na wiele trudności, przy tym mieszkańcy zajętych ulic byli chwilowo pozbawieni moĹźności nabywania artykułów spoĹźywczych w mieście. Po kilku tygodniach sprawę uregulowano. ŚwieĹźo zajęta część Zawiercia podlegać będzie odtąd zarządowi wójta gm. Kromołów, który mieszka stale w Łośnicach.
Gazeta Łódzka, 30.06.1916 r.

Rok 1929

[Wystawa Krajowa, Poznań] Odznaczenie wystawców W.K z woj. kieleckiego. (…) Wielki medal złoty: Towarzystwo Akcyjne zakładów Hutniczych – Huta Bankowa – Dąbrowa Górnicza. Towarzystwo Akc. Fabryki Szkła, dawniej Reich – Zawiercie. Mały medal zloty. Chęciny – Zakłady Przemysłowe S.A. – Chęciny, „Marywil” (…), „Zawiercie” S.A. – Zawiercie. (…) Wielki medal srebrny. Gwarectwo „hr. Renard” Sosnowiec (…) fabryka Łączników i Wyrobów lano-kutych „Ernest Erbe” – Zawiercie (…), Odlewnia Ĺťeliwa Krawczyk i S-ka – Zawiercie (…).
Gazeta Kielecka, 10.06.1929 r.